Emoties, soms gaan ze met je op de loop

Mijn vriendin vertelde - op een bankje met gepaste afstand tussen ons in - dat ze bij een andere vriendin had gelogeerd. Op mijn vraag hoe ze dat dan deden met die 1,5 meter vertelde ze dat ze elkaar ook ‘gewoon’ een knuffel hadden gegeven. Ik merkte dat ik direct geïrriteerd was en vroeg me later af: waarom voelde ik me zo rot daarover? Tot ik me realiseerde dat ik jaloers was. Mijn interpretatie was geweest; wíj zijn blijkbaar niet zulke goede vriendinnen. Gelukkig kennen we elkaar al ruim ons halve leven en even later appte mijn vriendin dat het zo fijn was dat wij dit kunnen: een gezellige middag hebben samen terwijl we ons ook aan de afspraak houden.

Jouw interpretatie De stoïcijnse wijsgeer Epictetus zei het vele eeuwen geleden al: “Het zijn niet de dingen zelf die ons verstoren maar onze gedachten er over”. De situatie blijft hetzelfde; mijn vriendin knuffelt met een andere vriendin in coronatijd. Maar de interpretatie van deze situatie kan voor een heel andere uitkomst zorgen:

• De gedachte ‘ik ben blijkbaar niet zo’n close vriendin’ zorgde voor jaloezie en verwijdering.

• De door mijn vriendin geopperde gedachte ‘wij zijn zulke goede vriendinnen dat we het ook op afstand fijn kunnen hebben’ leverde juist een gevoel van saamhorigheid op.

Niet goed genoeg

De meeste mensen zijn er van overtuigd dat onze gevoelens worden veroorzaakt door een gebeurtenis. Bijvoorbeeld: iemand geeft kritiek dus ik voel me gekwetst. Maar dit is echt te kort door de bocht. Het is niet de gebeurtenis zelf maar de interpretatie die voor dit rotgevoel zorgt. Vooral als je je onzeker voelt heb je de neiging om dingen op een negatieve manier te interpreteren. Bij kritiek denk je dan al snel: hij of zij vindt me niet goed genoeg. En het is die gedachte die er voor zorgt dat je je gekwetst voelt.

Overgeleverd

Gevoelens kunnen zo overweldigend zijn dat je het gevoel hebt compleet overgeleverd te zijn aan dit gevoel. Mijn cliënte C. kreeg een telefoontje van haar directeur die haar vertelde dat ze na haar proeftijd was aangenomen als docent op de middelbare school. Goed nieuws zou je zeggen, trek een fles wijn open en ga het vieren. Maar de directeur had na de felicitaties terloops laten vallen dat er nog wel een leerpuntje was; een collega had gemeld dat ze zich de laatste tijd – na het overlijden van haar moeder - wat minder had ingezet voor de vakgroep. Bam! Weg feestgevoel. In plaats van een heerlijk feestelijke en ontspannen avond had ze zich de hele avond zitten verbijten om de opmerking van de collega. Ze was zo overstuur dat ze er zelfs niet van kon slapen.

Anders kijken

Ook in lastige situaties hoef je niet emotioneel overstuur te raken. Je kunt er altijd voor kiezen om anders naar de situatie te kijken, een geruststellend idee. In plaats van de gedachte ‘mijn collega vindt me niet goed genoeg’ zou mijn cliënte ook kunnen denken ‘mijn collega heeft blijkbaar geen idee hoeveel impact een sterfgeval heeft’. Je verandert niks aan de situatie maar je bereikt er wel mee dat je je minder naar voelt.

Gezonde en ongezonde emoties

Niet alle negatieve gevoelens zijn inadequaat. Gezonde negatieve emoties stellen iemand in staat om vervelende omstandigheden te veranderen of onveranderbare omstandigheden te accepteren. Als je je ongemakkelijk of geïrriteerd voelt kun je er bijvoorbeeld over praten en een oplossing zoeken. Als je je verdrietig voelt kun je een manier zoeken om met dit verdriet om te gaan. Of er sprake is van een adequaat of inadequaat gevoel, kun je bepalen door te kijken naar de heftigheid en de duur van een emotionele reactie. Ongezonde negatieve gevoelens zijn meestal heftiger en houden langere tijd aan.

• Ongezonde negatieve emoties: angst, paniek, woede, agressie, schuldgevoel, schaamte, gekrenkt gevoel, ziekelijke jaloezie

• Gezonde negatieve emoties: ongerustheid, verdriet, irritatie, spijt, ongemakkelijk gevoel, teleurstelling, gezonde jaloezie

Behoeften en verlangens Emoties komen vaak onverwacht, brengen je uit balans, kunnen je overweldigen en overspoelen en voelen als ‘waar’. Pas als je er niet meer voor wegloopt en leert er op een andere manier mee om te gaan, kun je inzien dat emoties helemaal zo bedreigend niet zijn. Ze maken ons attent op onze behoeften en verlangens, je leert jezelf beter kennen. Een leven zonder emoties is vlak en kleurloos. Emoties brengen je in beweging.