Mooi of lelijk?

Interview met Liesbeth Woertman (deel 2), hoogleraar psychologie en schrijver van Psychologie van het Uiterlijk (2012): In de spiegel "Hoe je jezelf ziet in de spiegel heeft vooral te maken met of je je geliefd of afgewezen voelt; ben ik de moeite waard? Je kijkt vanuit een bepaald beeld naar jezelf: je denkt dat je kennis over jezelf hebt maar alle kennis die je over jezelf hebt, is afkomstig van ervaringen met anderen. Als je ouders je niet bekrachtigd hebben door liefdevol op je wensen en behoeften te reageren of als je bent gepest, dan is dat wat je ziet; de weerspiegeling van jouw negatieve gedachten over jezelf, iemand die niet de moeite waard is. Identiteit Alle vrouwen ontlenen in een bepaalde mate hun identiteit aan hun uiterlijk omdat historisch en biologisch gezien ons uiterlijk een visitekaartje is om aan de man te geraken. Vrouwen waren economisch nog niet zelfstandig. In deze tijd zijn er gelukkig andere bronnen waar je je identiteit aan kunt ontlenen zoals werk en opleiding, je kunt je hele persoonlijkheid in de strijd gooien. Je bent bijvoorbeeld heel zorgzaam, je kunt prachtig piano spelen of je bent een geweldige tandarts. Uiterlijk Toch is de aandacht voor het uiterlijk waanzinnig toegenomen. En dat levenslang. In vroeger tijden speelde de aandacht voor het uiterlijk alleen in de adolescentieperiode om dus aan die man te komen. De meeste mensen bleven in die tijd hun hele leven bij elkaar en hoefden niet opnieuw de markt van hofmakerij op. Ideale wereld De plastische chirurgie werd na de eerste wereldoorlog ontwikkeld omdat er zoveel mannen vreselijk verminkt uit de oorlog kwamen. Toen rond 1950 de eerste films met beeld en geluid vertoond werden en er dus vrouwen waren die met hun uiterlijk geld verdienden (zangeressen en actrices), kwam er ook in die kringen aandacht voor de plastische chirurgie. Er werd een ideale wereld voorgeschoteld op het gebied van liefde en uiterlijk. Lichaam als ding Ook werden we rijker en dit betekende dat er een enorme hoeveelheid cosmetica op de markt kwam, geschikt voor iedereen. Door plastische chirurgie en cosmetica werd het uiterlijk iets waar je invloed op kunt uitoefenen; het was het begin van de maakbaarheid. Daarbij komt ook nog de obsessie met jong zijn. We serveren de ouderdom af als een ziekte die we onder controle moeten zien te krijgen. Door het lichaam te beschouwen als een ding dat je kunt en moet perfectioneren, wordt en blijft men ontevreden. Kwetsbaar Vrouwen die sterk leunen op de bewonderende blikken van anderen, als een belangrijk onderdeel van hun identiteit, lopen een grote kans ontevreden te zijn over hun uiterlijk. Het maakt hen kwetsbaar voor het culturele ideaalbeeld en voor cosmetische chirurgie, de ouderdom wordt zo een moeilijke periode. Elke andere vrouw is een potentiële concurrent voor de aandacht en bewondering van mannen. Mensen die er gemiddeld uitzien maar zichzelf lelijk vinden hebben een probleem. Maar mensen die feitelijk heel mooi zijn hebben het ook niet makkelijk. Ze worden vaak alleen op het uiterlijk beoordeeld en niet gezien voor wie ze (nog meer) zijn. Als anderen met je willen pronken dan word je als object behandeld en daar kun je je dan ook naar gedragen. Sociale media De invloed van sociale media op het denken over ons uiterlijk is van een aantal dingen afhankelijk; hoe meer tijd je ‘leeft’ in de digitale wereld, des te meer ideaalbeelden je ziet. We halen het qua uiterlijk niet bij de gemanipuleerde beelden, zelfs fotomodellen halen hun eigen beeld niet. Modellen zeggen ook: zelf zou het me nooit lukken er uit te zien zoals ik er nu uitzie op Instagram. Als je meer tijd doorbrengt in de digitale wereld in plaats van de zintuigelijke wereld, hebben beelden ook meer invloed. Het beeld is al direct binnen. Dus achteraf bedenken dat het gemanipuleerd beeld is heeft geen zin. In de tijd die je live met vriendinnen doorbrengt zie je dat niemand perfect is. Je beoordeelt ze ook niet op hun uiterlijk want daarvoor zijn jullie niet bevriend. Jij ziet iets anders dan ik Het eigen lichaam vergelijken met geretoucheerde ideaalbeelden moét wel tot ontevredenheid leiden, we kunnen immers nooit voldoen aan een gemanipuleerd beeld. De tragedie is dat op vrouwen die al onzeker zijn, de perfecte digitale beelden een veel grotere impact op het zelfbeeld hebben en dit zelfbeeld nog verder onderuit halen. We kunnen beiden naar hetzelfde kijken en dan allebei iets anders zien. Net zoals je van vrouwen die in de spiegel kijken niet van te voren kunt voorspellen wie zichzelf lelijk vindt en wie niet. Dit heeft niet zoveel te maken met hoe ze er feitelijk uitzien. Met de ogen van een ander Andere mensen zijn spiegels. We kijken vanuit eerdere ervaringen, emoties, ideaalbeelden en verwachtingen naar onszelf in de spiegel. Uiteindelijk kijken we met de ogen van een ander. Als ik in mijn eentje zou aanspoelen op een onbewoond eiland, dan maakt het niet meer uit hoe ik over mezelf denk, dan is het ook geen onderwerp. Zonder anderen zou je niet over jezelf nadenken. Milde blik Je bent geneigd om in de spiegel precies te focussen op de dingen die je niet mooi vindt (je buik, je grote neus), dat weet je vaak heel goed bij jezelf. Je neemt dan niet waar maar je oordeelt. Voor het ontwikkelen van een gezond zelfbeeld helpt het als je naar jezelf kijkt als een eenheid en je niet focust op losse onderdelen. Dan is je blik al veel milder. Het is ook een goed idee om meer naar de functionaliteit van je lichaam te kijken. Wat kan ik er allemaal mee? Dansen, liefhebben etc. In welke spiegel kijk je? De ervaring van het eigen lichaam kan alleen via de blikken en beelden van anderen tot stand komen. Gelukkig kunnen we enigszins zelf bepalen in welke spiegel we leren kijken. Van uren op je schermpje staren naar gemanipuleerde beelden neemt de tevredenheid over je uiterlijk af. Terwijl de blik van je geliefde die jou prachtig vindt een positieve spiegel voor je kan zijn."